Gruzja to stary chrześcijański kraj ze swoimi świętami i symbolami, które czasem mogą się wydawać dziwne.

Pisałam już kiedyś, że w Gruzji jeszcze zachował się synkretyzm religijny, gdzie święta chrześcijańskie zrównane są z przedchrześcijańskimi bóstwami i obrzędami. Barbaroba jest również takim świętem.

Barbaroba, teoretycznie, według gruzińskiego kościoła prawosławnego jest świętem chrześcijańskim, które w Gruzji obchodzone jest 17 grudnia. W naszej rodzinie (i nie tylko w naszej) w związku z tym dniem pieczemy lobiani (placek s fasolą), które ma okrągły kształt, a także w domu zapalamy świecę z modlitwami. To jest również dzień, w którym stawiamy i ubieramy choinkę w domu.

Ale skąd pochodzi ten zwyczaj i co to ma wspólnego ze świętą Barbarą? Zaczniemy od prostych pytań:

Kim była Barbara?

Była to dziewczyna, która została zamęczona dla chrześcijaństwa w IV wieku, urodziła się w szlachetnej pogańskiej rodzinie w Fenicji, a jej ojciec Dioskuros wychowywał ją w zamkniętym zamku. Barbara w ukryciu przed ojcem przeszła na chrześcijaństwo, co bardzo rozgniewało Dioskuros’a, który najpierw ją torturował, a potem własnymi rękami odciął jej głowę.

Kult chrześcijańskiej Barbary powstał i rozpowszechnił się wśród wschodnich prawosławnych krajach. To jest także jedna z Czternastu Świętych Wspomożycieli, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego. W Polsce wspominana świętej Barbary jest pod datą 4 grudnia.  

W Gruzji Barbara jest uważana za patronkę dzieci, karmiących matek i bezdzietnych par, a kościół katolicki tytułuje ją jako patronkę górników, marynarzy, rybaków, żołnierzy i więźniów. Skąd taka wielka różnica?

Dlaczego Gruzini obchodzą to święto?

Wszystko bierze się z tego, że przed wprowadzeniem chrześcijaństwa Gruzini mieli bogini, Barbale, która była czczona w grudniu, w czasie przesilenia zimowego. Barbale była kojarzona z kołem (podobne jak słowo borbali, znaczące kółko po gruzińsku), okrągłym kształtem, słońcem, a sławiono ją we wszystkich zakątkach Gruzji.

Bogini Barbale uważana była również za bóstwo opiekuńcze losu. W jakimkolwiek nastroju człowiek spotkałby się w to święto, podobny nastrój towarzyszył mu przez cały rok. Więc każdy starał się być w dobrym nastroju. Wraz z wprowadzeniem chrześcijaństwa w Gruzji, męczennica Barbare, została utożsamiona ze starożytnym bóstwem Barbale i przyjęła jej elementy rytualne, czyli pogańskie święto powoli stało się świętem chrześcijańskim.

Symbole Barbaroby

Atrybuty bóstwa dawnej Barbaly były reprezentowane przez okrągłe przedmioty i różne emblematy solarne. Gruzini przedstawiali ją jako astralną boginię chroniącą kobiety, zwierzęta i w ogóle matczyne siły płodności natury. Kosmogoniczne idee Gruzinów znalazły odzwierciedlenie w tej święcie, ponieważ ten dzień uważany był za dzień przesilenia zimowego.

Odbywała się rytualna modlitwa, by czcić jej imię, pieczono różne placki, a wraz z wprowadzeniem fasoli do Gruzji w XVI wieku pieczemy już lobiani (placek z fasolą). Jednak w innych regionach Gruzji można spotkać również chaczapuri z serem lub z orzechami włoskimi, które są pieczone specjalnie do tego dnia. Ważne jest, żeby wszystkie pieczywo miały okrągły kształt, co również ma znaczenie rytualne.

Co sądzi Gruzińska Cerkiew Prawosławna o święcie Barbaroby?

Wielokrotnie słyszałam i czytałam wywiady duchownych dotyczące tego dnia. Kościół prawosławny jest przeciwny symbolom i rytuałom barbaroby i wyraża żal, że dla większości Gruzinów ten dzień stał się tylko "dniem fasoli". Według nich, w tym dniu rodzina powinna spotkać się z modlitwą, pójść do kościoła i wziąć udział w komunii świętej, co wielu ignoruje.

Więc, tak to wygląda. Mam nadzieję, że teraz więcej wiecie o święcie barbaroby w Gruzji. Co sądzicie o takim synkretyzmie religijnym? Zostawcie Waszą opinię w komentarzu.